Türk Destanlarında Kullanılan Motifler

Türk Destanlarında Kullanılan Motifler

İslamiyet öncesinde Türk edebiyatında destanlar önemli yere sahiptir. Bu yazımızda Türk Destanlarında Kullanılan Motifler nelerdir onlara değineceğiz. Dünya destanları ve Türk destanlarına baktığımızda farklı motiflerin olduğunu görmekteyiz. Öyle ki bir çok motif kutsallık yüklenerek yüceltildiği için bir çok destanda kullanılmaktadır. Şimdi bu motifler nelerdir kısa kısa değinelim.

Türk Destanlarında Işık Motifi:

Kutsal ışık olarak bilinen bu motif dini unsurları barındırır. Destanlarda yer alan ana kahramanların evleneceği kadınlar genellikle bu ışıktan doğarlar ve beye yol gösterirler.
Oğuz Kağan Destanı: Destana göre Oğuz kadın bir kadınla evlenir. Ama bu kadın sıradan birisi değildir. Gökten inen mavi bir ışıktan geldiği söylenir.
Oğuz Kağan Destanı: Oğuz kağanın ordularına her daim yol gösteren bir kurt vardır. Destanda bu kurdun Oğuz Kağanın çadırına inen bir ışıktan doğduğu destanda belirtilir.
Uçmak Nedir: Ölünce uçmağa gitti ifadesi bir ışığa yani sonsuzluğa, cennete gittiğini ifade eder.
Uygurlarda Işık: Maniheizim dinine inana Uygurlar Maniheizm tanrısı olan Işık tanrısına inanır. Şamanizmde de Işık önemli bir yere sahiptir.

Türk Destanlarında Ağaç Motifi: (Türk Destanlarında Kullanılan Motifler)

Türkler içinde ağaç önemli bir motiftir. Öyle ki Göktürkler ve Uygurlarda kutsal sayılır. Özellikle Çınar ve kayın ağacının ayrı bir kutsallığı vardır. Şamanlar özellikle ağaçların gökten indiğine inanırdı. Bu nedenledir ki davullarında bulunan ay ve yıldızın yanı sıra kayın ağacının resmide yer almaktadır.

Oğuz Kağan Destanında: Oğuz Kağan destanında Oğuz kağanın evlendiği ikinci eşi bir ağacın kavuğundan yaratılmıştır.
Ergenekon Destanında:  Ağaç kutsaldır. Özellikle de meyve veren ağaç. Bu nedenle destanda meyve veren ağacın kesilmesi, ağaca zarar verilmesi kesinlikle yasaktır.

Türk Destanlarında At Motifi:

Türk milletinin göçebe olması nedeni ile at Türkler için kutsal kabul edilmiştir.  Türk destanlarındaki atlar da sıradan değildir. Kaderini sahibi olduğu kişi ile yaşar. Atların su ruhundan, dağlara,  mağaralara inen kutsal aygırlardan türediğini inanılmaktadır.

Atlar destanlarda doğa üstü güçlere sahip olduğu söylenir. Öyle ki yeri geldiğinde bilinmezken gelen bir sesi duyduğuna, tehlikeyi önceden sezerek sahibine bilgi  verdiğine inanılırdı.

Destanlarda Kahramanların Atları: Oğuz Kağan- Alaca at, Köroğlu-Kırat, Battal Gazi-Aşkar, Er Töştük-Çal Kuyruk

Türk Destanlarında Rüya Motifi: (Türk Destanlarında Kullanılan Motifler)

Rüya Motifi Türk destanlarının vazgeçilmezlerinden birisidir. Türk beyleri yapacakları savaş, alacakları karar gibi durumlarda rüyaların gelecekten haber verdiğine inanırlardı.
Alp Er Tunga Destanında: Uluğ Türk tarafından rüya görülür. Bir altın ve üç gümüş ok görür ve böyle devam eder olaylar.
Dede Korkut Hikayelerinde: Salur Kazanın hikayesinde Salur Kazanın rüyasında evine yıldırım düşer ve olay böyle devam eder.
Manas Destanında: Kırgızlara düşman olan Akılay, rüyasında bir sele kapıldığını anlatır. Daha sonra ise obası dağılan Akılay Manas ile evlenir.
Battal Gazi Destanı: Gülendam hanım bir gece Battal Gaziyi rüyasında görür. Daha sonra müslüman olarak Battal Gazi ile evlenir.

Türk Destanlarında Kurt Motifi:

Kurt Türkün savaş gücünü ve hayatını simgelemektedir. Türk devletleri, boylarına baktığımızda kurt motifini sıklıkla görmekteyiz.
Türeyiş Destanında: Destana göre Tanrı erkek bir kurt silüetinde yere inmiştir.
Göktürk Destanında: Türklerin yeniden çoğalması bir kurdun emzirmesi ile başlar.
Oğuz Kağan Destanında: Işık Motifi ile birlikte verilen kurt Oğuz Kağan’a  ve ordusuna yol gösterici olmuştur.
Ayrıca kurt Motifi Börte Çine ve Asena (dişi kurt)  adlarını alarak önemli birer sembol haline gelmişlerdir.

Türk Destanlarında Kırklar Motifi:

Kırk sayısı ve kırk kavramı önemli bir yere sahiptir.

Oğuz Kağan Destanında: Oğuz Kağan kırk günde yürür. Kırk gün içinde konuşur. Kaf dağının etrafını kırk gün içinde dolaşır. Kırk kulaç sayar, ziyafet için kırk masa kurar.
Manas Destanında: Kırk er darda kalan orduya yardım eder.

Türk Destanlarında Aksakallı:

Tecrübeli, genç hakanlara yol gösteren, akıl danışılır öğütlerini dinlerler.

Türk Destanlarında Geyik Motifi:

Türk kültüründe kutsal bir canlıdır. Geyik avlamak Anadolu’da uğursuzluk olarak bilinir.

Bunların dışında,

Türk Destanlarında Kullanılan Motifler

• Hızır motifi
• Mağara motifi
• Ok ve Yay motifi
• Sihir motifi
• Aslan motifi
• Yada taşı Motifi