Ünlü Daralması Örneği

Ünlü Daralması Örneği

Ünlü Daralması Örneği

Türkçede “a-e” geniş ünlüleri ile biten fiillere “-yor” eki getirildiğinde fiilin sonundaki geniş ünlüler daralarak “ı, i, u, ü “biçimde değişikliğe uğrar. İşte Türkçedeki bu kurala ünlü daralması denir.

Ünlü daralmasında;

a—— ı veya u
e—— i veya ü

• Bekle+yor ————Bekliyor
• Başla +yor————Başlıyor.

Ünlü Daralması Cümle İçinde

• Yüreğim seni hala özlüyor. ( Aslında “Özle+yor şeklinde birleşen kelimedeki e, ü’ ye dönüşerek daralıyor.)
• Öğretmenimiz ödevleri istiyor. (Aslında  “iste+yor” şeklinde birleşen kelimedeki e, i’ye dönüşerek daralıyor ve “istiyor”  halini alıyor.)
• Bahçedeki tüm çiçekleri kokluyor. (Kokla+yor ekiyle birleşirsen kokla kelimesinin sonundaki a, u’ya dönüşür ve “kokluyor” halini alır. Buna ünlü daralması denir.)
• Yeni çıkan şarkıları seve seve dinliyor. ( Dinle+yor ekiyle birleşen dinle kelimesinin sonundaki e,i ye dönüşüyor. Kelime “dinliyor” halini alıyor. Bu ses olayına ünlü daralması denir.

Ünlü Daralması Test Soruları

1) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlü daralması vardır.

a) Çocuk geçmiş günleri düşlüyor.

b) Sabah okula gelecek.

c) Kaç gün oldu daha gelmedi.

d) Teneffüste çocuklar bahçeye çıktı.

Çözümü:  a şıkkında düş +le+yor şeklinde ek ve köküne ayırırız. Düşleyor olacakken e ünlüsü ü’ ye  dönüşerek daralır. Düşlüyor halini alır. Dolayısıyla burada ünlü daralması vardır.

2) Aşağıdakilerden hangisinde ünlü daralmasına örnek yoktur.

a) Sabahları kahvaltıda ciğer yiyor.

b) Dün geldim evde yoktun diyor.

c) Başarısız olmaya asla katlanmıyor.

d) Haftaya o çocuk da okula gelecek.

Çözümü: 

a şıkkında ye+yor şeklinde birleşirken e, i ye daralarak “yiyor” olmuş. Burda ünlü daralması var.

b şıkkında de+yor  şeklinde birleşirken e,i ye daralarak “diyor” olmuş. Burada da ünlü daralması var.

c şıkkında katlan+ma+yor şeklinde birleşirken ma  olumsuzluk ekindeki “a” daralarak “ı”ya dönüşüyor. Burada da daralma var.

d şıkkkında daralmaya uğrayan sözcük yoktur. Dolayısıyla cevap “D”olur.

3 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde koyu renkle yazılan sözcük diğerlerinden farklı bir ses olayı vardır.

a) Çocuk koştukça annesi korkuyordu.

b) Seni çok özlüyorum, neredesin.

c) Ağaçtan aşağıya düştü.

d) Saat beşte okulda ol.

Çözümü: a, c ve d şıklarındaki koyu yazılmış kelimelerde sert ünsüz benzeşmesi ses olayı vardır. B şıkkında ise özle+yor= özlüyor halini alarak ünlü daralması meydana gelmiştir. Bu yüzden cevap “B” şıkkıdır.