Fiilde Çatı Örnekleri, Konu Anlatımı
Fiilde Çatı Örnekleri, Konu Anlatımı
Fiilde Çatı Örnekleri, Konu Anlatımı
Fiilde Çatı ikiye ayrılır:
- Öznesine göre fiilde çatı
- Nesnesine göre fiilde çatı
ÖZNESİNE GÖRE FİİLDE ÇATILAR
Öznesine göre fiil çatıları dörde ayrılır:
- Etken
- Edilgen
- Dönüşlü
- İşteş
Etken Çatılı Fiiller: İşi yapan gerçek ve gizli bir öznenin olduğu fiillere etken çatılı fiiller denir. Yüklemin bildirdiği işi yapan bellidir.
- Ahmet bugün okula geldi. ( Geldi yüklem. Gelen kim? Ahmet – Gerçek Özne)
- Sivas’tan Ankara’ya akşam karanlığında gitti. ( Gitti yüklem. Giden kim? O – Gizli Özne)
- Çocuklar okula başladı. ( Başladı yüklem. Başlayan kim? Çocuklar – Gerçek özne)
Edilgen Çatılı Fiiller: Öznesi sözde özne olan -l ve -n eklerini alan çatılara denir. İşi kimin yaptığı belli değildir. İşin başkası tarafından yapıldığı anlaşılır.
- Bahçenin duvarı bayandı. ( Boyandı yüklem. Boyanan ne? Duvar- özne. Peki duvar kendi kendine boyandı? Hayır başkası tarafından. Başkası tarafından yapıldığı için Sözde özne kullanılmıştır.)
- Elbiseler askılıda asıldı. ( Asıldı yüklem. Asılan ne? Elbiseler- Özne. Peki elbiseler kendi kendine mi asıldı? Hayır başkası tarafından. Başkası tarafından yapıldığı için Sözde özne kullanılmıştır.
Dönüşlü Çatılı Fiiller: Cümlede özne hem işi yapandır hem de yapılan işten etkilenendir. Fiil kök ve gövdesine getirilen –n ve –l ekleriyle dönüşlü çatılı fiiller yapılır.
- Dışarı çıkmak için hazırlandı.
- Yenievetaşındı.
İşteş Çatılı Fiiller: Fiil tabanına “–ş, -ış, -iş, -uş, -üş,” eklerinin getirilmesiyle oluşturulur. İşteş fiillerde bir işin birden çok özne tarafından birlikte ya da karşılıklı olarak yapıldıkları anlamı vardır.
- Fıkrayı anlatınca hepimiz birden gülüştük. (İşteş çatılı fiil Birliktelik anlamı katmıştır.
- Sınıfta birbirlerine bakıştılar. (İşteş çatılı fiil cümleye Karşılıklı anlamını katmıştır.)
- Okullar açılınca arkadaşlarımızla görüştük. ( İşteş çatılı fiil cümleye birliktelik anlamı katmıştır.)
- Onunla otobüste tanıştık. ( İşteş çatılı fiil cümleye karşılıklı anlamını katmıştır.)
NESNESİNE GÖRE FİİLDE ÇATILAR
Nesnesine göre fiil çatıları dörde ayrılır:
- Geçişli
- Geçmişsin
- Olduran
- Ettirgen
Geçişli Çatılı Fiiller: Nesne alabilen eylemlere denir. Bir cümle eğer ki nesne alıyorsa geçişli çatılı cümledir. Eylemin başına “onu” sözcüğünü getirdiğimizde anlamlı oluyorsa geçişli çatılı fiildir.
- Kuzunun başını sevdi. (Sevdi yüklem. Seven kim o, özne. Peki o neyi sevdi? Kuzununbaşını- Nesne) ( Onu sevdi )
- Masanın üzerinden kalemi aldım. ( Onu aldım)
- Tahtayı sildi. ( Onu sildi)
- Yemeğimi yedim. ( Onu yedim)
- Bahçede sevimli bir kedi gördüm( Onu gördüm)
- Bahçedeki tavukları gördüm. (Onu gördüm)
Geçişsiz Çatılı Fiiller: Nesne alamayan eylemlere denir. Eylemin başına “onu” getirdiğimizde anlamsız oluyorsa geçişsiz çatılı fiildir.
- Kız hüngür hüngür ağladı. ( Ağladı yüklem. Ağlayan kim? Kız özne. Nasıl ağladı? Hüngür hüngür zarf tümleci) Nesne almamıştır. ( onu ağladı- anla msız)
- Yatağa yattı. ( Onu yattı- anlamsız)
- Kurbağa bir taştan öteki taşa zıpladı. ( Onu zıpladı- anlamsız)
- Arkadaşları onun esprisine güldü. ( onu güldü- anlamsız)
Ettirgen Çatılı Fiiller: Zaten geçişli olan bir eylemin -dır, -r, -t eklerinden birisi getirilerek geçişliliği derecesini artırmaktır. Burada özne sözde öznedir. İşi başkasına yaptırır.
- Köpeği komşunun çocuğuna sevdirdi. (Onu sev- geçişli, onu sevdir- yinegeçişli)
- Çocukları otogardan aldır ( Onu al- geçişli, Onu aldır- yine geçişli)
Oldurgan Çatılı Fiiller: Geçişsiz olan bir eylemin -dır, -r, -t eklerinden biriyle geçişli hale getirilmesidir.
- Evin kapısına gelince dur. ( Onu dur- Anlamsız olduğu için nesne almamıştır o yüzden Geçişsizdir.
- Evin kapısına gelince durdur.( Onu durdur- Anlamlı olduğu için geçişsiz olan eylem geçişli hale gelmiştir.)
Henüz yorum yapılmamış.