Değerler Eğitimi

Türklerin Kullandığı Alfabeler Nelerdir

Türklerin Kullandığı Alfabeler Nelerdir

Türklerin Kullandığı Alfabeler Nelerdir;

Türkler yaşanan siyasi gelişmeler, toplumsal değişimlere bağlı olarak bir çok alfabe kullanmışlardır. Bu yazımızda ise sizlere Türklerin tarihte kullandıkları alfabeleri kronolojik sıralamayı göz önünde bulunarak aktaracağız.

Göktürk Alfabesi Hakkında

Türkçe’nin yazıldığı ilk alfabe olarak kabul edilir. Göktürk alfabesinin  harflerine baktığımızda eski Türk damgalarından esinlenildiği, bundan dolayı da   Türkler tarafından icat edildiği düşünülmektedir. Bu alfabe (Göktürk alfabesi) Türkler arasında 7. ve 9.. yüzyılları arasında çok  sık olarak kullanılmıştır. Göktürk Alfabesi ilk olarak Danimarkalı dil bilimci William Thomsen tarafından çözülmüştür.  732 yılında yazılan Kültigin abidesi Türk edebiyatının yazılı ilk eseri sayılmaktadır. Aynı zamanda bu eser Göktürk Alfabesine göre yazılmıştır.

Göktürk Alfabesinin Yapısı: Göktürk Alfabesi 38 harften oluşur. Harflerin  4’ü sesli, 26’sı sessiz, 8’i ise bitişken harften meydana gelir. İçinde yuvarlak ünlü (o, ö, u, ü) bulunan sözleri doğru okuyabilmek için o sözleri önceden bilmek ve gidişata göre kestirmek gerekir. Bu alfabede yazılar Sağdan sola ve yukarıdan aşağıya doğru yazılır. Harfler birbiriyle bitişmez ; taş ve eşya üzerine kazınmaya çok elverişlidir.

 

Uygur Alfabesi Hakkında 

Türkler’in Göktürk alfabesinden sonra ve Arap alfabesinden önce kullanmış oldukları yazı sistemleri içinde en önemli alfabe hiç kuşkusuz Uygur Alfabesidir. Bu alfabe 8. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar Doğu Türkistan’dan İstanbul’a kadar geniş bir alanda kullanılmıştır. Bu alfabe Ârâmî kökenli Soğd alfabesinden hareketle ortaya çıkmıştır. Daha çok Uygur yazısı olarak bilinen bu yazınız diğer Türkler’ce de kullanılmış olması mümkündür. Uygur alfabesi Türkçe dilinin  yazımı için uygun olmadığı halde 1000 yıl gibi uzun bir süre Türkler arasında  kullanılmıştır. Uygur alfabesiyle yazılmış  eserlerleri incelediğimizde  çoğunu Budizm, Maniheizm ve Hristiyanlık’a ait dini yönü ağırlıklı metinler oluştuğunu görürüz. Uygur Alfabesi Türkler İslâmiyet’i kabul ettikten sonra da Türkler arasında  kullanılmıştır. Türk Edebiyatının en önemli eserlerinden birisi olarak kabul edilen Kutadgu Bilig adlı eserin üç nüshasından biri Uygur alfabesi ile kaleme alınmıştır.

Uygur Alfabesinin Yapısı: Uygur alfabesi 18 harften oluşur. Bu  alfabenin 4’ü sesli 14’ü  ise sessiz harften meydana gelir. Uygur alfabesi,  Arap alfabesinde olduğu gibi harfler başta farklı , ortada farklı  ve sonda farklı şekilde  yazılmaktadır.

Arap Alfabesi Hakkında

İslamiyetin Türkler tarafından kabulü ve İslam Dinini kutsal kitabı olan Kur’an- ı Kerim’in bu alfabe ile yazılması Arap alfabesinin Türkler arasında yaygınlaşmasına sebep olmuştur. Tarih boyunca kullandığımız alfabelere baktığımızda  Türk diline uygulanan yazılar arasında en uzun sürelisi olduğunu görmekteyiz. Şu an dahi Arap Alfabesini  kullanan Türk halkları bulunmaktadır.. Türkçe’yi Arap harfleriyle ilk defa kaleme alanlar Karahanlılar  devleti olmuştur. Eldeki bilgilerden hareketle şunu söyleyebiliriz ki Arap Alfabesi ile   yazılan ilk metin  Kaşkarlı Mahmud’un Divanü Lûgati’t-Türk adlı eseridir.

Latin Alfabesi Hakkında

1928 yılındı Türkiye Cumhuriyeti Devletinin kurucusu Mustafa Kemal  Atatürk’ün yaptığı harf inkılâbıyla Türkiye Türkçesi’nin yazımında kullanılan en son alfabe Latin alfabesi olmuştur. Latin alfabesini  bugün Türkiye’den başka dünyada Kıbrıs ve Yugoslavya’daki Türkler’ce de halen kullanılmakta.

Latin Alfabesinin Yapısı: Latin Alfabesi 29 harften oluşur. Bunlardan 21’i sessiz harf , 8’i ise sesli harftir. Latin alfabesi sağdan sola doğru yazılır. Harfler birbiriyle bitiştirilerek de bitiştirilmeyerek de yazılabilir. Bu alfabede yer alan harfler asıl Latin alfabesinden  biraz farklıdır. Asıl Latin alfabesindeki “q/Q”, “x/X” ve “w/W” harfleri yoktur. Buna karşılık ı, ö, ü, ğ, ç ve ş harfleri vardır.

Kiril Alfabesi Hakkında (Slav alfabesi)

Osmanlıca ve Türkiye dışındaki Türk dil ve lehçelerinin yazımında Arap alfabesinden sonra en geniş çapta kullanılan alfabedir. 18. yüzyıl başlarında Hristiyanlık’ı yaymak için Çuvaşlar’a giden Ruslar bu dili kendi harfleriyle (Kiril) yazdılar. Eski Sovyetler Birliği idaresindeki Türkler’ce 1937-1940  yılları arasında Stalin rejimi tarafından bu alfabe kabul ettirilmiş ve her Türk boyu için farklı alfabeler oluşturulmuştur. Bunun neticesinde Türkler arasında 20 ayrı Kiril alfabesi kullanılmıştır. Bugün de bu alfabeyi kullanmaya hala devam etmektedirler. Ancak Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra alfabe değiştirme eğilimleri kuvvetlenmiştir. Ayrıca Türk Cumhuriyetleri arasında kültür alışverişini daha sağlıklı yapmak için ortak alfabe çalışmaları halen devam etmektedir.

Etiketler:

Yorumlar
  1. Ayşe dedi ki:

    Teşekkür ederim