Değerler Eğitimi

Türk Edebiyatında İlkler, Edebiyatımızda İlkler

Türk Edebiyatında İlkler, Edebiyatımızda İlkler

Türk Edebiyatında İlkler, Edebiyatımızda İlkler

Bu yazımızda sizler için Türk Edebiyatında İlkler konusunu derledik. Umarım sizler için faydalı bir yazı olmuştur. Türk edebiyatında ilkler edebiyatımızı daha iyi kavrayıp tahlil etmek açısından son derece önemli bir yere sahiptir. İlkler her zaman derin izler bırakır. Türk edebiyatındaki bazı ilklere baktığımızda teknik olarak zayıf olmasına rağmen ilk ve önce olduğu İçin önem arzeder.

Edebiyatımızda İlkler

  • Türk edebiyatında ilk edebi yazılı metin: Orhun Yazıtları (Göktürk Kitabeleri) (8. yüzyıl)
  • Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin: Orhun Yazıtları (Göktürk Kitabeleri) (8. yüzyıl)
  • Türk edebiyatında ilk nutuk (söylev): Orhun Yazıtları (Göktürk Kitabeleri) (8. yüzyıl)
  • Türk dilinin gelişmiş bir dil olduğunu ortaya koyan ilk metin: Orhun Yazıtları (Göktürk Kitabeleri) (8. yüzyıl)
  • Orhun Yazıtlarını ilk okuyup çözümleyen: Danimarkalı dil bilimci W. Thomsen (1893)  Türk edebiyatında
  • İlk kullandığımız alfabe: Göktürk Alfabesi (38 harften oluşmaktadır)
  • Türk edebiyatında bilinen ilk Türk yazar: Yoluğ Tigin (8. yüzyıl)
  • Türk edebiyatında bilinen ilk Türk şair: Aprinçur Tigin (8. yüzyıl-Uygur edebiyatı)
  • Türk edebiyatında bilinen ilk Türk destanı: Alp Er Tunga Destanı (Saka Türklerine ait)
  • Türk edebiyatında bilinen sagu türünün ilk örneği: Alp Er Tunga Sagusu (Saka Türklerine ait)
  • Dünyanın halen yaşayan en uzun Türk destanı: Kırgız Türklerine ait olan “Manas Destanı”
  • Türk edebiyatında ilk İslami Türk destanı: Satuk Buğra Han Destanı
  • İslam etkisinde ilk ürünler: Kutadgu Bilig, Divan-ı Lügati’t Türk, Atabetül Hakayık, Divanı Hikmet
  • İlk sözlüğümüz ve yazarı: Kaşgarlı Mahmut “Divan-ı Lugati’t Türk” (1073-1077)

Türk Edebiyatında İlkler

  • İslamiyet etkisiyle yazılan ilk eser ve yazarı: Yusuf Has Hacib “Kutadgu Bilig” (1069-1070)
  • Mesnevi şeklinde yazılmış ilk eser ve şairi: Yusuf Has Hacib “Kutadgu Bilig” (1069-1070)
  • Aruz vezninin kullanıldığı ilk eser ve yazarı: Yusuf Has Hacib “Kutadgu Bilig” (1069-1070)
  • Siyasetname özelliği taşıyan ilk eserimiz: Yusuf Has Hacib “Kutadgu Bilig” (1069-1070)
  • İlk mutasavvıf şair ve eseri: Hoca Ahmet Yesevi “Divan-ı Hikmet”
  • Divan edebiyatının kurucusu ve ilk şairi: Hoca Dehhani (13. yüzyıl)
  • Türk edebiyatında divan sahibi ilk şairimiz: Yunus Emre (13. yüzyıl)
  • Divan edebiyatında tuyuğ nazım şeklini ilk kullananlar: Kadı Burhanettin ve Nesimi
  • Türk edebiyatında ilk hamse sahibi şairimiz: Ali Şir Nevai (15. yüzyıl) 
  • Türk edebiyatında ilk tezkire yazarı ve eseri: Ali Şir Nevai “Mecalis-ün Nefais” (15. yüzyıl)
  • Türkçe ilk mevlit yazan: Süleyman Çelebi “Vesiletü’n-Necat” (15. yüzyıl)
  • Türk edebiyatında ilk mahlas kullanan şair: Gülşehri (14. yüzyıl)
  • Türk edebiyatında ilk fabl çevirisi: Gülşehri (14. yüzyıl)
  • Türk edebiyatında ahilik hakkında bilgi: Gülşehri (14. yüzyıl)
  • Anadolu Türkçesiyle yazılan ilk eser: Ahmet Fakih’in yazdığı “Çarhname” (13. yüzyıl)
  • Türk edebiyatında ilk akrostişli şair: Mihri Hatun
  • Divan edebiyatının bilinen ilk kadın şairi: Zeynep Hatun (15. yüzyıl)
  • Divan edebiyatında çocuklar için yazılan ilk eser ve yazarı: Nabi “Hayriye” (1642-1712)
  • Türk edebiyatında çocuk ele alınarak yazılan ilk nasihatname yazarı ve eseri: Ahmedi Dai “Nuşirevan”
  • Sebk-i Hindi tarzının ilk şairi: Naili

Türk Edebiyatında İlkler

  • Sebk-i Hindi tarzının en önemli temsilcisi: Şeyh Galip
  • Divan edebiyatında mahallileşme akımının ilk temsilcisi: Nedim (?-1730)
  • Türk edebiyatında ilk şarkı örnekleri: Naili
  • Türk edebiyatında en meşhur şarkı yazarı: Nedim (?-1730)
  • Türki-i Basit akımının öncüsü: Aydınlı Visali (15. yüzyıl)
  • Türki-i Basit akımının en güçlü temsilcileri: Edirneli Nazmi ve Tatavlalı Mahremi
  • Hikemi tarzı ilk şairi: Nabi (1642-1712)
  • Türk edebiyatında ilk bibliyografya yazarı ve eseri: Katip Çelebi “Keşfu’z-Zünun”
  • Divan edebiyatında süslü nesrin ilk temsilcisi ve eseri: Sinan Paşa (1437-1486) “Tazarurname” (15. yüzyıl)
  • Türk edebiyatında ilk hatıra (anı) yazarı ve eseri: Babür Şah “Babürname” (16. yüzyıl)
  • Türk edebiyatında ilk fabl yazarı ve eseri: Şeyhi “Harname” (15. yüzyıl)
  • Türk edebiyatında ilk edebi mektup ve yazarı: Fuzuli “Şikâyetname” (16. yüzyıl)
  • Matbaada basılan ilk kitap ve yazarı: Vani Efendi’nin “Vankulu Lügati”
  • Şiir yazan ilk padişah: II. Murat
  • İlk defa mahlas kullanan padişah: Fatih Sultan Mehmet (Avni)
  • En çok şiir söyleyen padişah: Kanuni Sultan Süleyman (Muhibbi) (Kanuni’den sonra III. Murat)
  • Divan sahibi ilk Osmanlı padişahı: III. Murat
  • İlk resmi gazetemiz: Takvim-i Vekayi (1831)
  • İlk yarı resmi gazetemiz: Ceride-i Havadis (1840) (İngiliz Churchill tarafından çıkarılmıştır.)
  • İlk özel gazetemiz: Tercüman-ı Ahval (1860) (Şinasi ve Agâh Efendi birlikte çıkarmıştır.)
  • İkinci özel gazetemiz: Tasvir-i Efkâr (1862) (Şinasi çıkarmış ve daha sonra Namık Kemal’e devretmiştir.)
  • Yurt dışında çıkan ilk Türk gazetesi: Hürriyet (1868) (Namık Kemal ve Ziya Paşa çıkarmıştır.)
  • İlk resimli gazetemiz: Ayine-i Vatan (1866) (Mehmet Arif Bey tarafından çıkarılmıştır.)
  • Fotoğraflı yayınlanan ilk gazetemiz: Musavver (1872)
  • Türk edebiyatında ilk mizah dergisi: Teodor Kasap’ın çıkardığı “Diyojen”
  • Türk edebiyatında ilk Türkçe aylık bilim dergisi: Münif Paşa’nın çıkardığı “Mecmua-i Fünun” (1831)
  • Türk edebiyatında ilk çocuk dergisi: Mümeyyiz (1869-1870)

Türk Edebiyatında İlkler

  • Türk edebiyatında en uzun süreli edebiyat dergisi: 1933 yılında çıkmaya başlayan “Varlık” dergisi
  • Türk edebiyatında ilk roman çevirisi: Yusuf Kamil Paşa “Fenelon adlı yazarın Telemak adlı romanı” (1859)
  • Türk edebiyatında ilk yerli roman ve yazarı: Şemseddin Sami “Taaşşuk-ı Talat ü Fitnat” (1872)
  • İlk edebi roman ve yazarı: Namık Kemal “İntibah” (1876)
  • İlk tarihi roman ve yazarı: Namık Kemal “Cezmi” (1880) (Türk – İran savaşları anlatılır)
  • Romantizmden realizme geçişin ilk örneği: Samipaşazade Sezai “Sergüzeşt”
  • İlk realist roman ve yazarı: Recaizade Mahmut Ekrem “Araba Sevdası” (1896)
  • İlk köy romanı ve yazarı: Nabizade Nazım “Karabibik” (1890)
  • İlk psikolojik roman denemesi ve yazarı: Nabizade Nazım “Zehra” (1896)
  • İlk psikolojik roman ve yazarı: Mehmet Rauf “Eylül” (1901)
  • İlk natüralist roman ve yazarı: Nabizade Nazım “Zehra” (1896)
  • İlk tezli roman ve yazarı: Nabizade Nazım “Zehra” (1896)
  • Türk edebiyatının ilk korku romanı ve yazarı: Hüseyin Rahmi Gürpınar “Gulyabani”
  • İlk polisiye roman ve yazarı: Ahmet Mithat Efendi “Esrar-ı Cinayet”
  • Türk edebiyatında ilk kadın polisiye yazarı ve eseri: Fahriye Şükrü “Pembe Evin Esrarı”
  • Bilinç akışı tekniğinin ve iç konuşmanın kullanıldığı ilk roman: Recaizade Mahmut Ekrem “Araba Sevdası” (1896)
  • Resimlenen ilk romanımız: Ressam Halil Paşa tarafından resimlenen “Araba Sevdası”
  • Yabancı dile çevrilen ilk Türk polisiye roman: Ahmet Ümit “Sis ve Gece”
  • Batılı anlamda ilk roman ve yazarı: Halit Ziya Uşaklıgil “Mai ve Siyah” (1897)
  • İlk kadın romancımız: Fatma Aliye Hanım (1862-1924) “Muhadarat” (1892)
  • Yanlış Batılılaşmayı işleyen ilk defa roman ve yazarı: Ahmet Mithat Efendi “Felatun Bey ve Rakım Efendi”
  • Türk romancılığında ilk alafranga tip: Ahmet Mithat Efendi’nin roman kahramanı olan “Felatun Bey”
  • Türk edebiyatında ilk macera romanı: Ahmet Mithat Efendi “Hasan Mellah ve Hüseyin Fellah”

Türk Edebiyatında İlkler

  • Kurtuluş Savaşı’na değinen ilk roman ve yazarı: Yakup Kadri Karaosmanoğlu “Yaban”
  • Cumhuriyet dönemi köy romancılığının ilk örneği: Yakup Kadri’nin “Yaban”
  • Kurtuluş Savaşı’nı doğrudan ilk işleyen roman ve yazarı: Halide Edip Adıvar “Ateşten Gömlek”
  • İlk otobiyografik roman: Peyami Safa’nın “Dokuzuncu Hariciye Koğuşu”
  • Dünya roman tarihinde kahramanın adı verilmeyen ilk roman: Peyami Safa’nın “Dokuzuncu Hariciye Koğuşu”
  • Post-modern tarzda verilen ilk eser ve yazarı: Oğuz Atay “Tutunamayanlar”
  • İç monolog tarzda yazılan ilk roman ve yazarı: Adalet Ağaoğlu “Bir Düğün Gecesi”
  • İlk nehir roman örnekleri: Yakup Kadri Karaosmanoğlu
  • Dış Türkleri konu alan ilk roman ve yazarı: Ahmet Hikmet Müftüoğlu “Gönül Hanım”
  • Unesco’nun 2014 yılında anma programına aldığı ilk Türk kadın yazar: Halide Edip Adıvar
  • Türkiye’de yeraltı edebiyatının ilk roman örneği ve yazarı: Metin Kaçan “Ağır Roman”
  • Türk edebiyatında pastiş tekniğini bütüncül bir genişlikte romanda kullanan ilk kişi: Latife Tekin
  • Türk edebiyatında iki yazarın birlikte yazdığı ilk roman: Fatma Aliye Hanım ve Ahmet Mithat Efendi “Hayal ve Hakikat”
  • İlk çocuk romanı: Mahmut Yesari’nin “Bağrı Yanık Ömer”
  • Ülkemizdeki ilk çocuk çizgi romanı: Kara Maske (1943)
  • İlk yerli çizgi roman karakteri: Köroğlu (1953)
  • İlk TDK roman ödülü: “Suçumuz İnsan Olmak” (1957) adlı yapıtıyla Oktay Akbal
  • İlk hikâye denemesi ve yazarı: Emin Nihat Bey’in “Müsameretname”si
  • İlk hikâye ve yazarı: Ahmet Mithat Efendi “Letaif-i Rivayat” (25 cüz) (1871-1896)
  • Batılı anlamda ilk hikâye ve yazarı: Samipaşazade Sezai “Küçük Şeyler” (1890)
  • Türk edebiyatında kölelik sorununun ilk defa ele alındığı eser: Ahmet Mithat Efendi “Esaret” adlı uzun hikayedir.

Türk Edebiyatında İlkler

  • İlk tiyatro oyunu çevirisi yapan yazarımız: Ahmet Vefik Paşa (Moliere’den çeviriler yapmıştır)
  • İlk uyarlama tiyatro eserinin yazarı: Ahmet Vefik Paşa
  • İlk yerli tiyatro oyunu yazarımız ve eseri: Şinasi “Şair Evlenmesi” (1859)
  • Sahnelenen ilk tiyatro oyunu ve yazarı: Namık Kemal “Vatan yahut Silistre”
  • Dram türünde yazılan ilk tiyatro ve yazarı: Abdülhak Hamit “Afife Anjelik”
  • Yabancı ülkede geçen (egzotik) bir macerayı anlatan ilk tiyatro yapıtı: Abdülhak Hamit Tarhan’ın “Finten”i
  • İlk karakter komedileri ve yazarı: Direktör Ali Bey “Kokana Yatıyor”, “Geveze Berber”, Misafir-i İstiklal”
  • Türk edebiyatında ilk operet yazarı ve eseri: Direktör Ali Bey “Letafet”
  • Türk edebiyatının ilk trajedi yazarı: Ali Haydar Bey
  • Türk edebiyatında epik tiyatronun kurucusu ve eseri: Haldun Taner “Keşanlı Ali Destanı” (1964)
  • İlk kabare tiyatrosu: Haldun Taner’in “Devekuşu Kabare Tiyatrosu” (1962)
  • İlk yerli tiyatro binası: Naum Tiyatrosu (1844)
  • İstanbul’da temsil vermek üzere kurulan ilk tiyatro: Gedik Paşa Tiyatrosu
  • İlk Türk tiyatrosu: Osmanlı Tiyatrosu Güllü Agop
  • Yurt dışında profesyonel sahnede oynanan ilk Türk oyunu: Cevat Fehmi Başkut “Paydos”
  • İlk Müslüman kadın tiyatro oyuncusu: Afife Jale (Hüseyin Cahit’in yazdığı “Yamalar” adlı oyunda oynamıştır.)
  • İlk kadın opera sanatçısı: Semiha Berksoy
  • Batı etkisindeki Türk edebiyatında bilinçli ilk temsilcisi: Şinasi
  • İlk makale ve yazarı: Şinasi “Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi”
  • İlk fabl çevirisi yapan yazarımız: Şinasi, La Fontaine’den çeviriler yapmıştır.
  • Edebiyatımızda Batılı anlamda ilk fabl örneği: Şinasi “Eşek İle Tilki Hikâyesi”
  • Türk edebiyatında noktalama işaretini ilk kullanan yazarımız ve eseri: Şinasi “Şair Evlenmesi”
  • İlk çeviri şiirler ve şairi: Şinasi “Tercüme-i Manzume”

Türk Edebiyatında İlkler

  • Türk edebiyatında başlık kullanılan ilk şiir ve şairi: Şinasi “Arz-ı Muhabbet”
  • Edebiyat sözcüğünü bizde ilk kullanan: Şinasi
  • İlk atasözleri kitabı ve yazarı: Şinasi “Durub-i Emsal-ı Osmaniye” (1863)
  • İlk edebi tartışma: Ziya Paşa ile Namık Kemal arasında olmuştur.
  • Batılı anlamda ilk eleştiri yazısı: Namık Kemal “Lisan-ı Osmanî Edebiyatı Hakkında Bazı Mülahazat-ı Şamildir”
  • İlk eleştiri kitabı (yapıtı) ve yazarı: Namık Kemal “Tahrib-i Harabat” (yazılış 1874, basılış 1885)
  • İlk edebiyat teorisi yapıtı: Recaizade Mahmut Ekrem’in “Talim-i Edebiyat”ı
  • Türk edebiyatında ilk mülakat yazarı ve eseri: Ziya Paşa “Rüya”
  • Uyaksız ilk şiir ve şairi: Abdülhak Hamit Tarhan “Validem”
  • Pastoral ilk şiir ve şairi: Abdülhak Hamit Tarhan “Sahra” (1879)
  • Tanzimat’tan sonraki edebiyatımızın ilk kadın şairi: Nigar Hanım
  • Edebiyatımızda günlük terimini ilk kullanan: Falih Rıfkı Atay
  • İlk edebi topluluk: Servetifünun
  • İlk Türkçe edebi dergi: Servetifünun
  • İlk edebi bildiriyi yayımlayan topluluk: Fecriati Topluluğu
  • Dilde sadeleşmeyi savunan ilk yayın organı: Genç Kalemler Dergisi
  • İlk çocuk şiirleri ve şairi: Tevfik Fikret “Şermin”

Türk Edebiyatında İlkler

  • Şiirde noktalama işaretini kullanan ilk şair: Tevfik Fikret
  • Kafiyeyi şiire serperek klasik nazım şekillerinden farklı ilk örnekleri veren: Tevfik Fikret
  • Serbest müstezadı aruzla deneyen ilk şair: Tevfik Fikret
  • Türk edebiyatında terza-rima nazım şeklinin kullanıldığı ilk şiir: Tevfik Fikret “Şehrâyîn”
  • Türk edebiyatında anjambmanı ilk kullanan şair: Tevfik Fikret
  • İlk köy şiiri ve şairi: Muallim Naci “Köylü Kızların Şarkısı”
  • Edebiyatımızda mensur şiirin ilk örneklerini yazan şair: Halit Ziya Uşaklıgil “Mensur Şiirler”
  • Sone nazım biçimini ilk kez kullanan şair: Süleyman Nesip
  • İlk Türkçe sözlük ve yazarı: Şemsettin Sami “Kamus-i Türki”
  • İlk kez Anadolu’yu işleyen yazarımız: Refik Halit Karay (1888-1965)
  • Batılı anlamda ilk edebiyat tarihçimiz: Mehmet Fuat Köprülü (1890-1966)
  • İlk fıkra yazarı: Ahmet Rasim (1864-1932)
  • İlk Türk sosyoloğu: Ziya Gökalp (1875-1924)
  • Dilde sadeleşmeyi savunan ilk yayın organı: Genç Kalemler

Türk Edebiyatında İlkler

  • Edebiyatımızdaki milli dönemin açılmasına öncülük eden: Mehmet Emin Yurdakul
  • Şiirde ilk defa Türk kelimesini kullanan şair: Mehmet Emin Yurdakul
  • Serbest vezni kullanan ilk şair: Nazım Hikmet
  • Basamaklı şiirin ilk örneğini veren şair: Nazım Hikmet “Açların Gözbebekleri”
  • İlk fütürist (gelecekçi) sanatçımız: Ercüment Behzat Lav
  • Türk edebiyatında işçileri anlatan ilk şair: İlhami Bekir Tez
  • İlk TDK şiir ödülü: “Delice Böcek” şiiriyle Fazıl Hüsnü Dağlarca
  • Batı nazım şekillerini ilk defa kullanan şairimiz: Edip Ayel (1894-1957)
  • Yazıya geçirilen ilk masallar: Billur Köşk Masalları
  • Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında kurulan ilk edebi topluluk: Yedi Meşaleciler
  • Edebiyatımızda yayımlanan ilk ortak kitap: Yedi Meşale
  • Edebiyatımızda yayımlanan ikinci ortak kitap: Garip
  • Türk edebiyatında Nobel Edebiyat Ödülü’ne aday gösterilen ilk erkek yazar: Yaşar Kemal
  • Türk edebiyatında Nobel Edebiyat Ödülü’ne aday gösterilen ilk kadın yazar: Leyla Erbil
  • Türk edebiyatında Nobel Edebiyat Ödülü’nü alan ilk ve tek kişi: Orhan Pamuk
  • Türk Edebiyatında ilk defa realizm ve natüralizmden bahseden ve bu akımlar hakkında bilgi veren sanatçı: Beşir Fuat

Türk Edebiyatında İlkler

  • Türk edebiyatının ilk pozitivist ve materyalist sanatçısı: Beşir Fuat
  • Türk edebiyatında işçi-patron münasebetlerini ele alan ve işçi haklarını savunan ilk eser: Refik Halit Karay “Hakkı Sükut”
  • Türk edebiyatında âşık edebiyatı üzerine ilk çalışmayı yapan sanatçı: Fuat Köprülü
  • Türk edebiyatında verem temasının ilk defa işlendiği eser ve yazarı: Namık Kemal “Zavallı Çocuk” adlı tiyatro
  • İlk felsefi çeviri eseri ve yazarı: Münif Paşa “Muhaverât-ı Hikemiyye”
  • Türk edebiyatında kadın haklarının savunulduğu ve kadın sorunlarının işlendiği ilk eser: Ahmet Mithat Efendi “Felsefe-i Zenan” adlı eserdir. Aynı zamanda mektup türünde yazılan ilk eserdir.
  • Türk edebiyatında köyden şehre göçü ilk kez işleyen: Orhan Kemal
    Türk edebiyatında felsefe üzerine eser veren ilk kadın yazar: Fatma Aliye Hanım
  • Batılı anlamda Türk edebiyatında bir kadın kaleminden çıkan ilk şiir kitabı: Nigar Hanım “Efsus” (Bu kitapta nesir yazıları da vardır.)

Umarım sizler için faydalı bir yazı olmuştur. İlkler her zaman önemlidir ve aynı zamanda yol göstericidir.

Kültür İle Medeniyet Arasındaki Farklar

Etiketler:

Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış.