Divan Edebiyatında Akımlar ve Özellikleri
Divan Edebiyatında Akımlar
Divan Edebiyatında Akımlar
Sebk-i Hindi Akımı
Divan edebiyatında Hint tarzı ve biçemi (üslup) anlamına gelir. Hindistan’da ortaya çıkmış İran üzerinden divan
şairlerini etkilemiştir.
Sebk-i Hindi Akımının Özellikleri:
- Divan şiirinde 17. yüzyıldan sonra etkili olmaya başlamıştır.
- Bu akımın divan edebiyatına uyak, ses ve sözcük oyunları yönüyle etkisi olmuştur.
- Anlatımlar sanatlı, süslü, soyut ve semboliktir.
- En önemli özelliği ise “çözümlenmesi zor, karmaşık mazmun ve anlatımlar, hayal oyunları, alışılmamış
benzetmeler, yapay bir dil” olarak sıralanabilir. - Şiirde anlam derinliği önemsenmiş bunun için hayal gücünden yararlanılmıştır.
- Arapça ve Farsça sözcüklerle, tamlamalarla yüklü, bağlaçlarla örülü ağır bir dil kullanılmıştır.
- Sanatlı ve süslü ifadeler hayal gücüyle birleşince soyut, güç anlaşılır bir dil ortaya çıkmıştır.
- 17. yüzyılda Sebk-i Hindi akımından etkilenen sanatçılar arasında Neşati, Naili ve Nefi sayılabilir.
- 18. yüzyıldaki önde gelen temsilcisi ise divan şiirinin son büyük ustası Şeyh Galip’tir.
Hikemi Şiir Akımı (Hakimane)
Divan edebiyatında düşünceye ağılık veren, okura yol gösteren şiirlerdir.
Hikemi Şiir Akımının Özellikleri:
- İnsanı, dünyayı, olayları değerlendiren çeşitli konular işlenmiştir.
- Anlatım kısa ve özlüdür.
- Daha öncesinde böyle şiirler yazılmakla birlikte akım olarak ortaya çıkması 17. yüzyılda olmuştur.
- En önemli temsilcisi Nabi’dir.
- “Nabi Ekolü” olarak da bilinen hikemi şiirlerin önemli diğer temsilcisi 18. yüzyıl divan şairlerinden Koca Ragıp
Paşa’dır.
Türk-i Basit Akımı
15. yüzyılın ortalarına gelindiğinde dilimizde yabancı unsurlar giderek çoğalmaya başladı. Bunun üzerine dilde
“Türki-i Basit” adı verilen bir sadeleşme hareketi başladı.
Türk-i Basit Akımının Özellikleri:
- Bu hareketin temsilcileri de şiirlerini divan edebiyatı nazım şekilleriyle yazmıştır.
- Ancak bu sanatçılar, Türkçe sözcüklerle ve aruz ölçüsüyle şiirler yazılabileceğini göstermek istemişlerdir.
- Bu hareketin 15. yüzyıldaki temsilcisi Aydınlı Visalî, 16. yüzyıldaki temsilcisi ise Tatavlalı Mahremî ve Edirneli
Nazmi sayılabilir.
Mahallileşme Akımı
Dilde sadeleşme, Türkçeye dönüş çabaları 15. yüzyılda Türki-i Basit hareketiyle başlamış ve 18. yüzyılda
“Mahallileşme” adı verilen akım olarak devam etmiştir.
Mahallileşme Akımı Özellikleri:
- 15. yüzyılda divan şairi Necati’nin başlattığı bir akımdır.
- Bu en önemli özellikleri ise “atasözleri ve deyimlerden yararlanma, yerli olana ağırlık verme, sade bir dil
kullanma” olarak özetlenebilir. - Mahalli konular, günlük yaşayış şiire girmiştir.
- Soyuttan çok, somut güzellikler işlenmiştir.
- Bu akım 18. yüzyıl şairi Nedim ile doruk noktasına ulaşmıştır.
- Nedim, halk şiirindeki türküye yakın olan “şarkı” türüne en çok önem veren şair olarak bu akımın en önemli
temsilcisi olmuştur. - Nedim şiirlerinde genellikle İstanbul’un görünen güzelliklerini, eğlence ve gezilecek mekanlarını divan şiirine getirmiştir; Baki gibi İstanbul Türkçesini şiir dili olarak kullanmıştır.
- Mahallileşme akımının en önemli temsilcileri Baki, Necati, Nedim, Enderunlu Vasıf ve Şeyhülislam Yahya’dır.
Tasavvuf Akımı
- Bir yandan felsefe bir yandan da inancın getirdiği bir sistem olan tasavvuf, aynı zamanda bir yaşayış tarzıdır. Tasavvuf, 13. yüzyıldan bu yana Tekke, Divan ve Halk edebiyatlarının temel doğuş ve dünya görüşü olmuştur.
- Tasavvufun beraberinde getirdiği inanç sistemi, verdiği felsefî dayanak, felsefi kavram, mazmun ve terimlerdeki fazlalığı göz önüne alınırsa tasavvufun Türk edebiyat ve sanat alanında gerçek büyük ve sürekli, belki de biricik tek edebiyat akımı olduğu ifade edilebilir.
- Divan şiirine baktığımızda tasavvuf akımının en önemli temsilcisi hiç kuşkusuz Mevlana Celaleddin-i Rumi’dir.
- Bunun yanında Gülşehri de tasavvufla yoğun olarak ilgilenmiştir.
Mehmet Soytürk
Divan Şiirinin Özellikleri Maddeler Halinde
Divan Şiirinin Özellikleri ve Divan Şiiri
İslamiyette Önceki Türk Şiiri Ders Notu
Şiir Nedir, Şiir ile İlgili Özlü Sözler
23 Nisan Yazıları ( Konuşma metni, şiir,program ve daha fazlası)
Bu siteyi çok sevdim
İçinde cok güzel bilmeceler var