Değerler Eğitimi

Deyimlerin Özellikleri Nelerdir (Deyim Nedir)

Deyimlerin Özellikleri Nelerdir (Deyim Nedir)

Deyimlerin Özellikleri Nelerdir

Bir kavramı, bir durumu karşılamak ve güzel, etkili bir anlatım ortaya koymak amacıyla birden fazla kelimenin, Kalıplaşarak gerçek anlamı dışında kullanılan söz öbeğidir.

Deyimlerin Biçim İçerik ve Anlatım Özellikleri Nelerdir?

1.Deyimler öncelikle kalıplaşmış sözlerdir; dolayısıyla bir deyimin kelimelerinden birinin yerine, aynı anlamda dahi olsa , başka bir kelime asla getirilemez. Deyimlerin söz sırası da aynı şekilde  değiştirilemez. (Anlatım bozukluğuna sebep olur)

Ayıkla pirincin taşını. (Bu deyimin yerine pirinç sözcüğünü kaldırıp bulgur getiremeyiz)
Ayıkla bulgurun taşını.(!) (Bu ifade kullanılamaz)
Tut kelin perçeminden. (Deyimdeki kelimelerin yeri asla değiştirilemez.)
Kelin perçeminden tut.(!) (Kelime dizimi değiştirilemez)

2. Deyimler anlatımda etkililiği artırmak için kısa ve özlü anlatım yollarıdır, bir durumu, bir olguyu ilgi çekici bir biçimde kısaca ifade ederler.

  • Kılı kırk yarmak (En ince ayrıntısına kadar araştırmak)
  • Körler mahallesinde ayna satmak (Bir işi, bir şeyi onu anlayanların yanında yapmak gerektiğini anlatmakta kullanılır)
  • Ölme eşeğim ölme yaza yonca bitecek. (İşin çok uzun zaman sonraya bırakılması durumunda kullanılır.)
  • Suya götürüp susuz getirmek (Çok zeki, uyanık olduğunu anlatmak için kullanılır.)

3. Deyimler en az iki sözcükten meydana gelir. (Tek sözcükten deyim olmaz.)

4. Deyimler, bir kavramı ya da durumu anlatmak amacıyla bulunmuş anlatım kalıplarıdır. Genel bir yargı belirtmezler, duruma göre söylenir; bu yönleriyle de atasözlerinden ayrılmış olur. Çünkü hatırlayacak olursanız ATasözleri genel yargıları ifade ederdi.

5. Deyimlerin bazı istisnalar dışında geneli  kavram ve durumları mecaz ifadelerle anlatırlar.

  • Abayı yakmak (Birine gönlünü kaptırmak anlamında kullanılır)
  • Danışıklı dövüş (Anlaşmalı yapılan işler için kullanılır.)
  • Bir taşla iki kuş vurmak (Bir iş ile farklı sonuçlar elde etmek)
  • Buluttan nem kapmak (Her şeyden alınmak anlamında kullanılır)

6. Kimi deyimlerin birden çok anlamı vardır.

İdare etmek Anlamında Kullanılan Deyimler:

  • Tutumlu davranmak
  • Yetmek, yetişmek, elvermek
  • Hoş görmek
  • Örtbas etmek, görmezden gelmek

Göz yummamak Anlamında

  • Hiç uyumamak
  • Hoşgörü göstermemek

Hava almak Anlamında

  • Dışarıya çıkıp temiz havada dolaşmak.
  • Beklediği şeyi elde edememek

7. Deyimlerin çoğu fiil biçimindedir ve diğer fiiller gibi kullanılabilirler.

  • Etekleri zil çalmak Etekleri zil çalıyor. (Çok heyecanlı olmak anlamında)
  • Burun kıvırmak Kardeşine burun kıvırmış. (Beğenmemek anlamında)
  • Damarına basmak Onun damarına basma. (Onu kızdıracak, hoşuna gitmeyecek söz ve davranışta bulunmak anlamında)

8. Deyimlerin de eş ve karşıt anlamlıları vardır.

Eş anlamlı deyimler:
Baş göz olmak……………..Dünya evine girmek………………Yuva kurmak
Burun kıvırmak………….Dudak bükmek…………..Omuz silkmek
Ağzını bıçak açmamak……………..Ağız dil vermemek…………..Dut yemiş bülbüle dönmek
Ciğeri dağlanmak………..İç çekmek………………..İçi kan ağlamak

Karşıt anlamlı deyimler:

Çenesi düşmek ……………………Ağzını bıçak açmamak
Göze girmek ………………………..Gözden düşmeki

Etiketler:

Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış.